Йылбаш арфесинде дюнья юзюни корьген бу лугъат энди аман-аман 20 сенеден берли азырланылмакъта. Затем, джиддий тильшынаслыкънынъ, уму мен лугъат тизмекнинъ бутюн къаиделерине риает этилип, юксек севиеде япылгъан лугъат ичюн бу о къадар узун муддет де дегиль. By саагъа якъын адамлар лугъат азырламакъ — иненен къую къазмакъ киби мешакъатлы иш олгъаныны яхшы билелер. Вазы да бир сёзнинъ къырымтатарджагъа догъру терджимесини тапмакъ ичюн куньлер ве афталар кеткен, Къырымнынъ фаркълы шивелеринде лаф эткен адамлардан соралгъандыр.
Бу ишни сюргюнлик ерлеринде чыкъкъан екяне къырымтатар газетасы — «Ленин байрагъы»нда Шевкет Асанов башлады. Йыллар девамында газетанынъ кошесинде бизлер ичюн о заман сув киби зарур лугъат басылыр ве газетанынъ чокътан-чокъ окъуйыджылары шу парчачыкъларны кесип алып, китап шекилинде тиккен де эдилер. Къырымгъа къайткъан сонъ лугъат узеринде языджы ве тильшынасларымыз — Шевкет Асанов, Аблязиз Велиев, Сейран Усеинов ве рахметли Сафтер Нагаевден ибарет бир группа чалышып башлады. Ишнинъ энъ буюк къысмы ве умумий муаррирликни исе Шевкет Асанов беджерди. Ве, ниает, рус эдебий тилинде энъ чокъ къулланылгъан 25000-ге якъын сёз ве ибарелернен текмилленген лугъат Ибраим Чегертма мудирлик япкъан «Къырымокъувпеднешир» нешриятында басылды. Кириш сёзюнде язылгъаны киби, лугъат окъуйыджыларнынъ кениш даиресине, амма биринджи невбетте миллий мектеп ве рус мектеплеринде къырымтатар тилини факультатив шекильде менимсеген талебелер ичюн козьде тутулгъанындан, балаларны догъру теляфуз этмек ве догъру язмагъа огретмек макъсадында эр бир сёзнинъ грамматик хусусиетлери къайд олунып, ургъу да къоюлгъан. Лугъатны азырлавда та 1906 сенеси Акъмесджитте чыкъкъан О.Заатовнынъ «Полный русско-татарский словарь крымскотатарского языка» сёзлюгинден башлап бу куньге къадар нешир этильген бутюн къырымтатарджа лугъатлар, бунынъ киби де тюрк, озьбек лугъатлары да къулланылгъан. Лугъатнынъ тертип этиджилери ве «Къырымдевокъувпеднешир» нешриятынынъ хадимлери керчектен де буюк ве къырымтатар тили ичюн къоджаман бир ишнинъ астындан чыкътылар. Амма олар озь ишлерини екюнледик, деп саймайлар, окъуйыджыларгъа теклиф ве муляазаларыны бильдирмек мураджаатында булунып, оны текмиллевни девам эттирмек макъсадындалар. Къырымтатар тили саасында ильмий тедкъикъатларнен огърашкъан мутехассыслардан башлап, та къырымтатар тилини энди огренип башлагъан мектеп талебелери шу лугъат саесинде акъикъий бир ярдымджыгъа наиль олдылар. Зера БЕКИРОВА
Источник: Янъы дюнья Автор: Зера Бекирова.
News maker www.selyam.com
2011-01-21 18:33:21
Раздел: Образование
|
|
Разделы
|