Бу йыл январь 18-де бу эвнинъ ачылгъанына 10 йыл толды. Бу къуванчлы бир вакъиамы я да кедерлими? Бу суаллер хусусында Айше аптенен корюшип, субетлешмек ниетинеи къартлар эвине ёл алдым. Директор мени кедерли хабер иле къаршылады. Къартлар эвининъ бир сакини вефат эткен. Ашханеде миллий адетлеримизге коре, эльвалар, локъумлар пишкен, мевта ювула, сонъки мекянына азырланыла. Агъымдаки сене агъыр кельди. Мында шу бир ай ичинде учюнджи мевтаны джыйдылар. Айше аптенинъ арекетлери саесинде мевталар сонъки ёлгъа миллетимизнинъ бутюн урфадетлери кутюльгени алда озгъарылалар.
— Кимге хабер этеджегимни де бильмейим. Бу къадынны торунлары кетирип ташлап кеттилер. Сагълышкъанда телефон номерини къалдырмасыны риджа эттим, тизенъизге бир шей олгъан киби олса, хабер этерим, дедим. Кетиргенлеринден бир афта кечкен
сонъ телефон ачсам, андан компьютер сеси кельди: «Артыкъ бу номерге хызмет косьтерильмей». Демек, тизелерини тапшыргъанларынен номерлерини денъиштирдилер, — дей Айше апте буюк яныкъ иле.
Директор манъа эвнинъ эр бир одасы, ашханеси, тиббият пункты, тренажёрлар, раатлыкъ одасыны косьтере, хадимлеринен ве къартларнен таныш эте. Одалар сыджакъ ве пек темиз, эр бирининъ ичинде буздолап, урба долаплары бар, ювунмакъ, аджетлерини корьмек ичюн бутюн шараит мевджут. Пенджерелерде, умумен эр ерде козьни севиндирген чечеклер.
32 къарткъа 44 ишчи гедже-куньдюз невбетчиликте турып, ихтияр инсанларнынъ къартлыгъы раат кечмеси ичюн хызметке азырлар. Къартларнынъ сагълыгъы экимлернинъ даимий незарети алтында, аш-сувлары вакътында бериле. Эвнинъ сакинлери бир чокъ куньделик къасеветлерден бошлар. Къартларгъа ярдым къолуны узаткъанлар о къадар чокъ ки, Айше апте шакъа эткени киби, эписининъ адыны язаджакъ олсакъ, бунъа газетамызнынъ бир къач санларыны толдурсакъ да азлыкъ этеджек. Бильхасса Рамазан ве Къурбан байрамларында пек чокъ ярдым келип, Айше апте шу ярдымларны оксюз балаларгъа, зияде мухтадж къоранталаргъа, хаста балаларгъа даркъата. Эр шей пек яхшы, лякин бутюн буларны айткъан Айше аптенинъ сёзлеринде къуванч корьмедйм.
Эбет, бу джесюр къадыннынъ Къырымда къартлар эвини ачмакъ макъсады ёкъ эди. Миллий арекетке та студентлик чагъында къошулып, халкънен берабер куреш алып бара, миллетнинъ талабыны бутюн дюньягъа эшиттирмек ичюн 1978 сенеси Америкагъа кете ве сенелердже «Азатлыкъ» радиосында чалыша, дюньянынъ чешит ульке ве девлетлерининъ энъ юксек минберлеринден чыкъышлар япа. Тамам он бир йылдан сонъ Айше Сейтмуратова Ватангъа къайта ве башга Самаркъандгъа, анасы ве къыз къардашы дефн этиль-ген мезарлыкъкъа бара. Ташкентте алет заводында чалыш-къан къырымтатарлар онынъ иле буюк бир корюшюв тешкилятландыралар.
— Корюшюв вакътында яныма башларында явлукълары олгъан 8-10 къартий келип, козьяшларынен: «Айше, балачагъасы олгъанларнынъ эписи вира Ватангъа къайта, бизлерни кимсе алып кетмеге истемей, биримизнинъ баламыз ёкъ, биримизнинъки озюмизден эвель кечинди, энди алымыз не оладжакъ?», - деп сорадылар, — хатырлай Айше апте. — Мен сизни мында къалдырмам, махсус сизлер ичюн Къырымда эв  къурып,
эпинъизни  кочюририм,   деп сёз бердим.
Айше Сейтмуратова къартларгъа берген сёзюни ерине кетирмек ичюн 1991 сенесинден арекетлерини башлады, онларнен тешкилятларнынъ къапысыны къакъты, нидже-нидже вазифедар шахысларнен корюшти, талап этти, анълатты, къандырды. 1994 сенеси онъа Фонтаны къасабасында эки къатлы бош бинаны косьтерип, эм къартларны ерлештирмекни, эм кичкенелер ичюн балалар багъчасыны ачмакъны теклиф этелер. Айше апте керекли весикъаларны текмиллеп, бутюн севиелерде ишлерни тертипке кетирип, Америкагъа кете. Бир айдан сонъ къайтып кельгенде ред джевабыны эшите. Лякин дегенинден къайтмай, кене келишкен бина къыдыра. Арадан даа беш йыл кече. 1999 сенеси онъа эвель ятакъхане олгъан бу бина косьтериле. Бина о къадар бир ви-ран алда эди ки, онынъ тамирини бир-эки йылда биле битирмеге кимсе козь батыралмагъан.  Айше Сейтмуратова ишни ойле бир тешкиль эте бильди ки, еди ай ичинде бина эр анги тешкериджи муэссиселернинъ талапларына джевап береджек севиеге азыр эди.
2001 сенеси январь 18 куню бинаны къабул эткен комиссия «Къартларны ерлештирмеге мусааде бериле» деген къа-рарны имзапай. Экинджи куню саба энди чокътан бу кунни беклеген Шукрие апте «Бисмилля» дие босагъаны атлай, уйледен сонъ исе экинджи къарт Сыдыкъа апте келип ерлеше. Февраль 1-де «Мерхамет эви»нинъ директоры ишчиси Гульнара Нагаеванынъ къолуна 500 доллар берип, Озьбекистандан къартларны кетирмек ичюн ёлгъа озгъара. Гульнара ханым 8 къартнен берабер къайтты. Кеткете къартларнынъ сайысы 40-къа етти. Затен эв айны шу къыркъ адамгъа къарарлаштырылгъандыр. «Мерхамет эви»нинъ Низамнамеси боюнджа мын-да ялынъыз бала-чагъасы ол-магъан, бакъымсыз къалгъан къартлар алынмасы къарар-лаштырылгъан.  Теэссюф ки,къаидеден истисналар да бар. Яни базыда балалары, торунлары олгъан къартлар мында сыгъынакъ таптылар.
Анасы я да бабасыны мында ерлештирмеге истеген бир къач адамны Айше апте къатты тазирлеп, къувып да йиберди.
- Билесинъ, бизим халкъта къартларны янъгъыз, озь алына ташламакъ адети ич де ёкъ эди. Баласы олмагъанларны сойлары янына алыр, янъгъыз яшагъанларны исе кой я да къасаба джемааты къайгъырыр эди. Маалле, кой къартагъасы джемаатны топлап, о я да бу янъгъыз къарткъа ким якъарлыкъ береджегини, ким дегирменде ун чектиреджегини, ким эвининъ дамыны тамирлейджегини бельгилер эди. Балалыкъта хатырлайым, анам бир де-бир лезетли аш пиширгенинен къомшу къартларгъа алып бармакъны бу-юрыр эди, — пайлаша хатыр-лавларынен Айше апте.
Эбет, сюргюнликте балаларындан, якъын сой-акърабаларындан айырылгъан адамларымыз къартайгъанда янъгъыз къалдылар, там манада джемаат шекилленмесине баягъы вакъыт кетти. Къырымда кене эр шей янъыдан башланды. Лякин топлу суретте къайткъанымызгъа да йигирми йылдан зияде олды. Бизни даима, къартлары ве балаларыны ташламагъан, девлет эвлерине бермеген бир миллет оларакъ биле ве урьмет эте эдилер. Лякин Ватанда не ичюндир эм ташлангъан къырымтатар балаларнынъ, эм къартларнынъ сайысы эксильмек ерине эп артмакъта.
Айше Сейтмуратова садедже сюргюнлик ерлеринде къалып кеткен янъгъыз къартларны Ватангъа къайтармакъ, эписини бир эвде ерлештирмек, омюрлерининъ сонъунадже бакъмакъ макъсадынен берген сёзюнинъ устюнден чыкъты. Амма Къырымда этраф-янымызда яшагъан къартларгъа дикъкъатлы олмакъ, чареси олгъанларымыз алып бакъмакъны эпимиз бордж, деп бильмек керекмиз ки, къартлар эвине ихтиядж къалмасын.