Джамиде къылынгъан Итикаф мерасими динимизде аиры ер ала. Бундан да гъайры, джамилер, азиз ерлер омюр тарзымызнынъ, тарихымызнынъ бир къысмыдыр. Шунынъ ичюн биз азиз ерлеримизни билип, огренип, сакълап, келеджек несилимизге оларгъа нисбетен урьмет, севги ашламакъ керекмиз. Миллетимизнинъ келеджеги бунъа багълыдыр. Бонле ерлерни зиярет этюв бизим факультетимизде аньаневийдир, оларны Джемиле Сулейманова, Гульнара Сеитваниева, Амет Харахады киби оджалар тешкиль этелер.

Бойле макъсаднен кеченде Таврия миллим университети къырымтатар ве шаркъ филологиясы факультети къырымтатар тили ве эдебияты болюгининъ оджа ве талебелери Эски Къырым шеэрине догъру ёл алдылар.

Ёл бою талебелеримизни эм халкъ, эм де земаневий къы­рымтатар тюркюлерини йырлап, оджаларыны къувандырдылар. Бойлеликнен, бир саат девамында бизлер Эски Къырымгъа етип кельдик. Эски Къырым шеэринде бизлерни биринджи оларакъ миллий мектепнинъ оджа ве талебелери къаршылап алдылар. Бизге Эски Къырымдаки миллий мектепнинъ тарихыны ве бугуньки вазиетини айтып бердилер. ТМУнинъ оджа ве талебелери оларнынъ джесюрлик, ватанперверликлеринден хошландылар.

Миллий мектептен чыкъып,группамыз Бейбарс джамиси, Инджехатун медресеси, Озьбек джамиси тарафына ёл алды. Бейбарс джамиси 1287 сенеси Захара Сейфаддин асСалих Бейбарс тарафындан къурулгъан. Къырымда энъ къадимий, энъ биринджи джамидир. Языкъ ки, бугуньки куньде Бейбарс джамисининъ бинасы аджыныкълы бир алгъа кетирильген. Джами бинасынынъ тек бир дивары къалгъан. Умют этем ки, келеджекте халкъымыз Бейбарс джамиси­нинъ бинасыны тамирлеп, эвельки алына кетиреджек. Бу джами Къырымнынъ махсус итибаргъа ляйыкъ ери олып, Эски Къырым шеэрине ёлджуларнынъ чокъусыны джельп этер.

Бундан сонъ Инджехатун медресесини ве Озьбек джамисини зиярет эттик. Къадимий заманларда мешур олгъан Ин-Эски Къырым. Озьбек джамиси

джехатун медресесининъ би­насы да бугунь аджыныкълы алда булуна. Яхшы ки, Озьбек джамиси яхшы сакъланып къал­гъан ве бугуньки куньде халкъымызнынъ бу джамиде на­маз, никях къылмагъа имкянлары бар. Тарихкъа бир назар ташлайыкъ. Озьбек джамиси 1314 сенеси Озьбек ханнынъ эмиринен къурулды. Бир къач кере бу джамиге уджюм этильсе де, оны ёкъ этил оламадылар. Шуны къайд этмеге истейим ки, 1786 сенесинде Къырымда 1600ден зияде джами бар экен, оларнынъ чокъусы тек харитада дегиль де, атта тарих саифелеринден де ёкъ этильгенлер. Озьбек ве Бейбарс джамилери де 1786 сенесинден эвель къурулгъан джамилернинъ сырасына кирелер, амма олар бугуньки куньгедже сакъланылып, тарихымызнынъ шаатлары олып, бизлерге хапкъымызнынъ кечмиштеки аяты, медениети акъкъында хатырлаталар. Менимдже, оларнынъ сакъланылувы тесадуфен дегильдир, оларны бу джамилерге кельген мусульманларнынъ иман кучю, япкъан дуалары сакълагъандыр. Языкъ ки, джамилеримизнинъ чо­къусы бугуньки куньде сакъла­нып къалмагъан, оларнынъ темеллеринде, оларнынъ толаларындан пансионат, медениет эвлери, раатлыкъ эвлери къу­рулгъан.

Сонъра Озьбек джамисинде джума намазыны  къылып, ёлумызны де­вам эттик. 

Къарасувбазаргъа ёл алдыкъ. Ёл бою Ватанымызнынъ табиат гузеллигини сейир этип, гонълюмиз хошланды. Бойлеликнен, Къарасувбазар­гъа (къадимий ады Къалсув кою) етип кельдик. Бу шеэрде бизни къырымтатар халкъынынъ намлы журналисти, Къарасувбазарнынъ тарихыны огренген инсан Певат Зети къаршылады. О бизлер ичюн Къарасувбазар шеэринде зиярет кечирип, тарихымызнынъ бир къач левхаларыны, бу шеэрде яшагъан белли джемаат эрбапларымызнынъ аятыны айтып берди.
Певат Зетининъ айткъанларына коре, эвельде Къарасувбазар шеэри бир къач мааллеге болюнген экен: Шор, Йылдырым, Аджебе, Къурман Али мааллелери. О шу мааллелернинъ топракъларыны косьтерди. Эвельде бу шеэр­де 36 джами олгъан, олардан Узун чаршы (котерме) джами­си, Шор джамиси, Аджы Арслан джамисининъ ерлешкен ерлерини косьтерди. Певат Зе­тининъ ярдымынен биз Учь Азиз абидесини, хапкъымыз­нынъ гъуруры олгъан алим Б. Чобанзаденинъ абидесини зи­ярет этип, оларнынъ тарихынен таныш олдыкъ. Бундан да гъайры, Б. Чобанзаденинъ китапханесини, Джелял хан кервансарайыны, энъ буюк олгъан кервансарайнынъ виранелерини зиярет эттик. Шимди шеэр мектебининъ анбары, эвельде исе рушдие мектеби олгъан бинаны косьтерип, Певат Зети бизни бу мектепнинъ тарихы­нен таныштырды. Зияретимизнинъ меракълы къысымларындан бири къырымтатар джема­ат эрбаплары, белли шаирлери, алимлери яшагъан ерлеринен танышув эди: Певат Зети бизге Б. Чобанзаде догъгъан эвнинъ ерини (шимди о ерде башкъа эв къурулгъан), Абдурешид Медиев, Амди Гирайбайнынъ яшагъан эвлерини косьтерди. Бойлеликнен, Къарасувбазар шеэрини зиярет этип, Певат Зетиге озь тешеккюрлеримизни бильдирип, эвге догъру ёл алдыкъ. Эвге къайткъанда бизим группамыз кене де къырымтатар йырларынынъ иджрасынен зевкъланды.
Сеяатымызнынъ эр бир иштиракчиси бу зияреттен хошланып, озь бильги хазинесине файдалы малюматлар къошып, бу кунни озьлери ичюн эм ме­ракълы, эм файдалы кечирди. Икяемизнинъ сонъунда Дж. Сейдаметнинъ «Нурлу къабирлер» эсеринден бу сатырларны кетирмек истейим: «Дюньяда энъ аджыныладжакъ миллетлер озь фаджиаларыны унуткъанлардыр!..». Урьметли ватандашлар, биз де олардан олмайыкъ, келинъиз, озь тарихымызны, медениетимизни яхшы огренип сакълайыкъ.