Соньки вакъытга язымызны патин уруфатына нечирювнен багълы арекетлер белли дереджеде джанлангъаны мунасебетинен, матбуат васталарында бу мевзуда макъалелернинъ сыкъча дердж олунмасы, эм бу хусуета тюрлю тюрлю фикирлернинъ беян зтильмеси де табиий бир ал дыр. «Янъы дюньяпда   мезкюр меселе боюнджа сонъки вакъытга дердж олунгъан макъалелер де, фикиримизнинъ исбаты ола билир. Иште, бугунь дикъкъатынъызгъа газетамызнынъ фааль муэллифлеринден бири, тилимизнинъ джанкуери Сейяр Муртазаевнинъ макъалесини тевсие этер экенмиз, шубесиз, макьаледе кетирильген бир талай фикир-лер давалы олгъаныны къайд этмелимиз. Амма бунынънен берабер, бойле джиддий а дым­ны атмагъа азырланыр экенмиз, акъибетнинъ эр бир джеэтини тантиминен тюшюнмеккереклигини де танымалымыз.
Муарририет

Латин уруфатына кечюв хусусында меселе II Къурултайда котерильген эди. Даа догърусы, кирил элифбеси башымызгъа меджбурий асылгъан сонъ, 1938 сенеси ясакъ этильген къырымтатар латинджесини къайта тиклемек ве къулланмакъ козьде тутула эди.
Кет-кете ниетлер денъишти. Энди лаф ясакъ этильген элифбемизни тиклемекке дегиль, тюрк элифбесини къабул этмекке багьланды. 1991 сенеси филология илимлери докторы, профес­сор Рефикъ Музафаров бу хусуста фикирини ашкяр этип: «Бизим мукеммель латин элифбемиз олгъанда тюрк латинджесини теклиф этмекнинъ аджети ёкъ...», - деген эди. Профессорнынъ сёзлерини тасдикълап шуны да айтмалы ки, халкъымызнынъ 1919-1920 сенелери дюньягъа кельген бир несили, орта мектепни мезкюр элифбенен битирди. Оларнынъ арасында Рефат Аппазов, Абдул Тейфукъ, Дженгиз Дагъджы да бар эдилер. Бу элифбе насыл яратылгъаны акъкъында бир къач сёз айтмакъны лязим таныйым. 1928 сенеси арап язысы лягьв этильген сонъ, пейда олгъан бошлукъны халкъымыз­нынъ тасилине кедери, зарары олмамасыны къайгъырып, бир группа юксек интеллектке саип олгъан зиялыларымыз — Исмаил Лёманов, Осман Акъчокъракълы, Асан Сабри Айвазов, Якъуб Кемал, Шевкъи Бекторе, Абибулла Одабаш, Мамут Недим, Бекир Чобан-заденинъ ёлбашчылыгъында къырымтатар латин элифбесини тертип этмеге кириштилер. Тертип этильген элифбе 32 арифтен ибарет эди. О йыллары иттифакъ теркибиндеки тюркий тилли джумхуриетлерде пейда олгъан элифбелернинъ энъ алясы бизимки эди, десем янъылмам.
1928 сенеси озьбеклер бизим элиф­бемизни озьлерине пек мунасип корип, бизлернен берабер оны севип-сайып 10 йыл къулландылар. Бу дюньягъа Алишер Навоийни эдие эткен озьбеклер эди. Эгер укюмдарлыкъ амбициялары устюн кельмегенде, озьбеклер бугунь де бизим элифбемизден файдаланыр эдилер.
Бизлер исе хайырсыз эвлятлар мирас къалгъан озьгюн элифбени ве онынъ муэллифлерининъ айдыназиз хатыраларыны унуттыкъ. И. Лёманов ве Ш. Бектореден гъайры олар эписи 1938 се­неси къуршунгъа тизильдилер. Бу азаматларнынъ — элифбе муэллифлери­нинъ къабааты — халкъымызнынъ маарифинитасилини къайгъыргъанлары эди.
Неширлеримизде кимерде басылгъан «янъы» къырымтатар латин элиф­беси, тюрк латин элифбесининъ айны союдыр. Бу «янъы» элифбеге ич бир вакъыт бизим нуткъымызда, язымызда олмагъан «а» ишарети ерлешкен. Олдым-олмадым халкъымыз айткъан, язгъан «X» фонемасы исе алып ташланды. Бизлерге исе «X» арифи ерине «h» ишаретини къулланмакъны тевсие эттилер. «X» фонемасы олмаса бизлер
«халкъ» сёзюни насыл язаджакъ экен­миз? «X» фонемасы азербайджанларда, озьбеклерде, татарларда къулла-ныла, бизлер исе бу тюркий джумленинъ бир эджасымыз. Ойле экен, нут­къымызда, язымызда эпимизни бирлештирген неснелерни къорчаламакъ, сакъламакъ керекмиз. «Н, h» арифлерининъ элифбеде озь ери ве вазифеси бар, онъа меджбурен башкъа арифлернинъ вазифесини юклемек къанункъаидеге риает этмемектир.
Якъында пейда олгъан бир «фило­лог-хирург» нуткъ ве язымыздан «Q» арифини чыкъарып ташламакъны тек­лиф этти. Лякин бу ариф Ватанымызнынъ, халкъымызнынъ адыны тешкиль эткен «Qinm» сёзю бу арифеиз насыл языладжагъыны анълатмады.
Тюрк элифбесинде къырымтатар тилине хае «Q, G, п» киби сеслер ёкъ. Бу эксикликни «янъы» элифбенинъ муэллифлери озьджесине аль эткенлер. Олар 1928 сенеси тертип этильген ве 1991 сенеси эсассыз, адалетсиз инкяр этильген  элифбемизден  юкъарыда
оларны тюрк элифбесине кирсетип халкъкъа буны «янъы» къырымтатар элифбеси сыфатында такъдим этелер. Бу вакъиагъа татарда эдебият хырсызлыгъы дейлер. Элифбе бир десте оюн картасы дегиль.
«Не ичюн бизим джаным-джаным» халкъымызгъа 10 йыл хызмет эткен элифбемиз инкяр этильди, ред этильди, хор этильди? Бу суальге джевап бекпемектен усанмайджакъмыз. Халкъы­мыз зенгин дегиль, онынъ дегерлиги, вариети, язысы олгъан элифбени бой­ле гъайып этмек — джинаеттир. Бизим байрагъымыз ве Къурултайымыз бар, Меджлисимиз ве университетимиз бар, театримиз ве музейимиз бар. Эгер башымызгъа акъыл-идрак, ферасетимизни топласакъ, артыкъ кирагъа алынгъан дегиль де, улу Чобан-заде ве онынъ къоджаман сафдашлары тарафындан яратылгъан ве халкъымызгъа адалгъан ве акъибетте мирас къалгъан элифбемиз — язымыз оладжакъ.

Бунынъ ичюн 1928 с. къабул этиль­ген элифбемизни бир даа, энди украин къанунлары черчивесинде ресмийлештирип, оны екяне къырымтатар элифбеси-язысы оларакъ КъМДж Тасиль ве илим назирлигине ве джеми диаспораларымызгъа такъдим этмелимиз.

Латиндже къырымтатар элифбеси

(Бекир Чобан-заде девириндеки элифбемиз, 1928 с.)